Teerzalven

Vroeger werden teerzalven dikwijls ingezet bij de behandeling van eczeem, tegenwoordig minder. Ze kunnen heel effectief zijn, maar geven een aparte, indringende geur.

Wat zijn teerzalven?

Teerzalven zet je vaak in bij de behandeling van chronisch/steeds opvlammend atopisch eczeem wanneer de behandeling met een hormoonzalf niet afgebouwd kan worden. Het kan ook zijn dat de behandeling met hormoonzalf tijdelijk onderbroken moet worden vanwege bijwerkingen van deze hormonen. Om bij voorbaat niet langdurig hormoonzalven te gebruiken worden deze ook wel afgewisseld met teerpreparaten. Er zijn aanwijzingen dat teer een vergelijkbare effectiviteit heeft als klasse I hormoonzalf bij patiënten met een licht tot matig atopisch eczeem.

Bij teerzalven en -preparaten kun je onderscheid maken tussen:

  • donkere koolteerpasta of -zalf (met 1,5%, 3%, en 5% Pix lithantracis): deze producten zijn grijs of groen van kleur
  • lichte koolteerzalf (met 10% Liquor carbonis detergens): deze zalf is lichtroze/beige van kleur
  • drie basistypen: houtteer, koolteer en ichthammol
  • de werkzame stoffen in hout- en koolteer zijn koolwaterstoffen en fenolen; in ichthammol zijn dit organisch gebonden zwavel en koolwaterstoffen.

Hoe werken teerzalven?

Teerzalven remmen de ontstekingen en bevorderen de normale groei van de huid. Ze werken ook jeukstillend. Hierdoor kan de huid bij atopisch eczeem herstellen en is er minder neiging tot krabben. Teerzalf wordt bij verschillende huidaandoeningen ingezet, vooral bij chronisch eczeem en psoriasis.

Wat mag ik verwachten van teerzalf?

Het effect op de ontsteking en schilfering merk je meestal na twee tot vier weken pas. De jeuk vermindert echter snel.

Wat moet ik ook weten over teerzalven?

Zoals elk geneesmiddel kan ook teerzalf bijwerkingen hebben, al krijgt niet iedereen daarmee te maken:

  • verkleuring van de huid, haren, kleding en linnengoed. Vlekken in textiel zijn slecht uitwasbaar. De verkleuring van de huid komt doordat de koolteer zich in de hoornlaag van je huid opstapelt. Stop je met het product, dan verdwijnt dit binnen een paar dagen weer
  • huidirritatie, puistjes. De huidirritatie vermindert meestal tijdens de behandeling
  • huiduitslag, jeuk, roodheid of ernstige verbranding kan ontstaan na blootstelling aan zonlicht of UV-licht, zoals zonnebank en hoogtezon. Artsen combineren in uitzonderlijke gevallen een koolteerbehandeling met lichttherapie van UV-B straling
  • na langdurig gebruik, vooral bij gebruik op een sterk behaarde huid, kunnen de haarzakjes gaan ontsteken waardoor puistjes ontstaan
  • allergische reactie, voornamelijk jeuk en huiduitslag
  • koolteer heeft een sterke geur, sommige mensen krijgen hierdoor in het begin hoofdpijn. Patiënten met astma krijgen soms benauwdheidsklachten.

Is het langdurig gebruik van teerzalf veilig?

Er bestaat nog veel onduidelijkheid over de veiligheid van koolteer bij langdurig gebruik. Uit onderzoek is gebleken dat in koolteer mogelijk kankerverwekkende stoffen zitten. Of mensen na langdurig gebruik van een teerproduct op de huid ook een verhoogd risico op kanker hebben, is tot nu toe niet vastgesteld. Gebruik je dit geneesmiddel langdurig, dan is controle door een huidarts (dermatoloog) raadzaam.

Mag je teerzalf gebruiken tijdens de zwangerschap?

Tijdens de eerste 3 maanden van de zwangerschap kun je beter geen teerzalf gebruiken. Overleg met je huisarts of dermatoloog over het gebruik gedurende de overige maanden van de zwangerschap. Bij het geven van borstvoeding mag koolteer gewoon gebruikt worden. Zorg wel dat je de zalf niet smeert op de huid rond tepels en borsten.

Wanneer mag je teerzalf niet gebruiken?

  • Gebruik teerzalf niet als je allergisch of overgevoelig bent voor koolteer of voor één van de andere bestanddelen
  • Als de aangedane plekken op de huid vochtig zijn (nattend)
  • Teerzalven mag je niet rond de ogen gebruiken.

Wanneer moet je extra voorzichtig zijn met teerzalf?

  • Pas op met open wonden. Teerzalf mag je niet op open wonden aanbrengen
  • Moet je teerzalf gebruiken in de buurt van slijmvliezen van neus en mond? Zorg dat de zalf niet op de slijmvliezen komt, want dat geeft irritatie. Foutje gemaakt? Spoel dan direct met veel water
  • Als je huid wordt blootgesteld aan zonlicht of UV-licht na gebruik van deze zalf. Houd de behandelde huiddelen gedurende de behandeling en tot drie dagen na het stoppen, uit zonlicht of UV-licht. De behandelde huiddelen kunnen sneller verbranden door zon- en UV-licht. Je hebt door UV-licht meer kans op huiduitslag. Ook door zonlicht achter glas kan je huid verbranden. Bij het gebruik van Ichthammol is blootstelling aan zonlicht overigens geen probleem.

Mag je teerzalf in combinatie met andere middelen gebruiken?

Teerzalf mag je niet samen met geneesmiddelen voor de huid gebruiken die cetomacrogolwas bevatten.

Wanneer moet je contact opnemen met je arts?

Wil je zwanger worden, ben je zwanger of denk je het te zijn? Neem dan contact op met je behandelend arts. Huidirritatie verdwijnt normaal gesproken na verloop van tijd. Blijft deze aanhouden? Overleg dan ook met je arts.

Naast teerzalven zijn hormoonzalven en calcineurine-remmers ook onderhoudsbehandelingen van atopisch eczeem.

Referenties: Patiëntenfolder koolteer UMCN [Informatiefolder NVDV: Corticosteroïden voor de huid, bezocht feb 2018], Farmacotherapeutisch Kompas [website bezocht feb 2018 en aug. 2018], Bijsluiter LCD 10/20% zalf Fagron [2012]. MAT-NL-2200462