BESTE KLAZIENA,

Atopisch eczeem is een ontregeling van het immuunsysteem. Perioden van weinig klachten worden afgewisseld met perioden van acute eczeemaanvallen. Behandeling is in die tijd voor mij zowel ‘fijn’ als noodzakelijk. Zo’n periode duurt meestal een paar weken en neemt dan weer af. Althans, in het gunstige geval…

Sinds een jaar is mijn eczeem onder controle. Ik heb een heel ander leven sinds ik als het ware gezond door het leven mag gaan. Een aantal columns terug, schreef ik echter nog ‘veel last’ te hebben van m’n eczeem. In die tijd was er allesbehalve sprake van controle en rust op mijn huid.

Plotselinge huidpijn

In die tijd, uit het niets, leek m’n immuunsysteem op hol te slaan als een ongetemd paard. Het gekke is, dat ik meteen wist dat het mis was. Mijn lijf gaf achteraf gezien al eerder tekens, die ik onvoldoende begrepen heb als ‘dreigend gevaar’. Pas op het moment dat ik onder de douche stond en merkte dat mijn haar acuut losliet begreep ik de tekens; extreem moe, plotselinge huidpijn, een toename van het eczeem. In tranen heb ik mijn dermatoloog gebeld; de alopecia is terug!

Alopecia

Op het internet lees ik dat alopecia een zogenoemde auto-immuunziekte is, waarbij het haar (acuut) loslaat. Het kent meerdere vormen: pleksgewijze kaalheid, totale kaalheid op het hoofd en zelfs het compleet wegvallen van al het lichaamshaar. Helaas ben ik een aantal jaar geleden bekend geraakt met alle vormen. Wat ik opvallend vind om te lezen, is dat mensen die bekend zijn met atopisch eczeem, eerder last krijgen van alopecia dan mensen zonder deze stoornis in het afweersysteem. (voor meer informatie over deze aandoening, zie www.alopecia-vereniging.nl).

Auto-immuunziekte

De termen ‘immuun’ en ‘auto-immuun’ roepen sindsdien allerlei vragen bij me op, naast het feit dat ik het elke keer als onrecht ervaar mijn haar weer te verliezen. Ik hoor mezelf vaak zeggen dat ik geboren ben met de aanleg voor een auto-immuunziekte. Blijkbaar is deze uitleg voldoende, want ik krijg eigenlijk nooit de vraag wat dat nu eigenlijk is, zo’n auto-immuunziekte. Dat is goed ook, want ik zou er geen antwoord op kunnen geven.

Waarom word ik ziek?

Beste Klaziena, wat is het verschil tussen immuun en auto-immuun? Het maakt mensen ziek, dat weet ik als geen ander. Maar wáárom maakt het mensen ziek? Wat gebeurt er nu eigenlijk in mijn lijf, waardoor ik al deze klachten krijg? En waarom krijg ik eczeem en alopecia, terwijl andere mensen aandoeningen als vitiligo krijgen of een longaandoening als astma? Weet jij hoe dit zit?

Groetjes!

Christa

BESTE CHRISTA,

Bedankt voor je relevante vraag! Het immuunsysteem is een ontzettend dynamisch en ingewikkeld systeem. Het belangrijkste doel is je lichaam beschermen tegen infecties van allerlei mogelijke micro-organismen en parasieten.

Als je spreekt van ‘immuunreactie’ is dit een gezonde immuunreactie waarbij het afweersysteem zich inzet tegen indringers (onder andere bacteriën en virussen). Het herkennen van lichaamseigen en lichaamsvreemd is hierbij een belangrijke eigenschap van het immuunsysteem. Hier gaat het mis bij een auto-immuun reactie, er treedt een sterke immuunreactie op tegen lichaamseigen materiaal.

Abnormale reactie

Bij atopisch eczeem is er sprake van een abnormale immuunreactie, dit wordt strikt niet gezien als een auto-immuunziekte. Er speelt een te sterk werkend immuunsysteem wat zorgt voor overactiviteit. Daarnaast spelen ook de gestoorde huidbarrière en verstoord microbioom een rol. Normale prikkels zoals wind, kou, pollen, onschuldige gisten en bacteriën kunnen bij atopisch eczeem de huid veel gemakkelijker irriteren en zwengelen het overactieve immuunsysteem aan. In het geval van eczeem zorgt dit voor roodheid, jeuk, zwelling en warmte van de huid.

Infecties voorkomen

Een goed werkend immuunsysteem is zeker in deze tijden ontzettend belangrijk. Het kleinste micro-organisme waartegen het immuunsysteem bescherming moet bieden is een virus (grootte 20-400 nanometer); de grootste zijn parasitaire wormen, variërend in grootte van enkele millimeters tot meters. Niet elk micro-organisme lokt eenzelfde type reactie uit. Het immuunsysteem is daarom voortdurend op de achtergrond actief om infecties te voorkomen. Soms is het aantal indringers hoog, zijn ze erg gevaarlijk of werkt het immuunsysteem niet optimaal en raak je ziek.

Stress, allergieën en genetische aanleg

Naast infecties die het immuunsysteem beïnvloeden, kunnen ook allergieën en genetische oorzaken invloed op het immuunsysteem uitoefenen. Verder is stress een bekende trigger, zowel lichamelijke als langdurige psychische stress heeft een negatieve impact. Tot slot is er steeds meer aandacht voor leefstijlfactoren zoals voeding, beweging, roken, alcohol en drugs.

Lichaamsvreemd en lichaamseigen

Wat maakt dat het immuunsysteem zich naast lichaamsvreemd materiaal tegen lichaamseigen materiaal kan gaan keren blijft ontzettend complex. In veel gevallen is het ook niet bekend waarom een auto-immuunziekte ontstaat. Je hebt auto-immuunziekten die zich richten op één orgaan (bijvoorbeeld componenten van de huid, alvleesklier of schildklier), maar ook tegen componenten in meerdere organen zoals bij de systeemziekte systemische lupus erythematodes (SLE).

Gelinkte genen

Bij alopecia areata richt het immuunsysteem zich op het haarzakje waardoor de haren uitvallen. Typisch zijn de ovale, vaak muntgrote kale plekken. De uitgebreide vorm, waarbij alle lichaamsbeharing is uitgevallen, noem je alopecia universalis. Er lijken bepaalde genen te zijn die meer gelinkt zijn aan auto-immuun ziekten van de huid.

Grotere kans

Je ziet dat mensen die bekend zijn met atopisch eczeem een twee tot drie keer verhoogde kans hebben op het krijgen van alopecia areata. Beide aandoeningen komen vaker voor in bepaalde families. Is er sprake van de ene aandoening, dan is de kans groter op het ontwikkelen van een volgende. Aandoeningen van de schildklier en bijvoorbeeld vitiligo worden vaker gezien in combinatie met atopisch eczeem. Hoe dit exact komt is vooralsnog niet helemaal duidelijk. Hopelijk brengen toekomstige onderzoeken meer duidelijkheid over de gemeenschappelijke oorzaken en geschikte behandelingen.

ALS EERSTE OP DE HOOGTE?

Volg ons op Facebook en Instagram

Klaziena Politiek is werkzaam als dermatoloog in het Medisch Centrum Leeuwarden. Vanuit de dagelijkse dermatologiepraktijk schrijft ze blogs op Indehuidvan… en deelt ze ervaringen en tips. In 2020 promoveerde ze op het onderwerp handeczeem.

MAT-NL-2100135