In de huisartsenpraktijk komen dagelijks kinderen, maar ook volwassenen met atopisch eczeem langs. Huisartsen moeten dus goed op de hoogte zijn van de behandeling, gevolgen en de impact van deze veel voorkomende aandoening. Dermatoloog Klaziena Politiek en huisarts Germ Anne Hooisma bespreken belangrijke basiszaken rondom de behandeling van atopisch eczeem.
Hooisma: ‘Ik geef mijn patiënten vaak het advies spaarzaam te zijn met water en zeep, en maximaal tweemaal per week te douchen. Zijn er nog andere adviezen om uitdroging van de huid te voorkomen?’
Politiek: ‘Toepasselijke vraag in dit seizoen! Uitdroging van de huid is in de herfst- en wintermaanden een bekende trigger. Het wordt buiten natter en kouder, de verwarming gaat aan en de douche staat net wat heter en langer aan. Niet voor niets zien we dan ook in het najaar en de winter veel patiënten met een verergering van hun eczeem. Ook zien we patiënten die voor het eerst komen met een nieuw ontstaan eczeem. Zeker op oudere leeftijd is uitdroging van de huid een bekende oorzaak. De huid wordt namelijk ook van zichzelf wat droger in de loop der jaren.’
‘Tijdens een consult bespreken we ook bovenstaande adviezen en raden daarbij aan om de zeep te vervangen door een (douche)olie. Het (kort) douchen met een ongeparfumeerde olie droogt de huid minder uit en geeft daarnaast ook een nieuw, vet laagje. Als de huid heel droog is en het douchen pijnlijk, dan adviseren we nog wel eens om voor het douchen al olie op de huid aan te brengen en dit tijdens het douchen te herhalen, zodat de huid niet teveel uitdroogt.’
Huisarts Germ Anne Hooisma
Hooisma: ‘Ik schrijf in de meeste gevallen een vette basiszalf voor. Zoals de naam al zegt, is dit de basis van de behandeling. Deze verkleint ook de kans op een nieuwe opvlamming van het eczeem. Maar ik merk dat het voor patiënten soms lastig is om dit dagelijkse smeren vol te houden in de periodes dat ze geen opvlamming hebben. Hoe lukt het jullie om patiënten hier toch voor te motiveren?’
Dermatoloog Klaziena Politiek
Politiek: ‘Allereerst is het belangrijk om te kijken of het een vette basiszalf is die de patiënt prettig vindt. Regelmatig geef ik meerdere zalven mee om eens te proberen wat bevalt. Kies een zalf die voldoende vet is, maar ook geschikt voor het moment van gebruik. Zo kan een vette zalf als vaseline paraffine voor de nacht geschikt zijn, maar niet iedereen vindt het prettig om deze ’s ochtends te smeren.’
‘Cetomacrogol-crème met 20% vaseline is bijvoorbeeld een minder vet alternatief. Het kan daardoor geschikter zijn om voor het werk of andere dagelijkse bezigheden te gebruiken. Het is hierbij belangrijk om uit te leggen dat deze vette basiszalven helpen de huidbarrière, die bij constitutioneel eczeem verstoord is, te herstellen. Deze onderhoudsbehandeling is helaas geen definitieve oplossing voor het eczeem, maar wel van groot belang. Onderzoek laat overigens zien dat gebruik van een vette basiszalf de periodes dat het eczeem rustig is, verlengt én de benodigde hoeveelheid hormoonzalf vermindert.’
‘Als de vergoede basiszalven niet bevallen, is het altijd goed om verder te kijken. Er zijn verschillende geschikte alternatieven vrij verkrijgbaar. Ga wel na wat er gesmeerd wordt. Regelmatig zie ik dat er dunne, prettig smerende, geparfumeerde body-lotions worden gebruikt. Deze zijn op waterbasis en niet geschikt voor een droge, eenvoudig geprikkelde huid zoals bij atopisch eczeem.’
Hooisma: ‘Ik merk dat sommige patiënten een zekere angst hebben om hormoonzalven (lokale corticosteroïden) te gebruiken voor de behandeling van hun eczeem. Hoe leggen jullie uit dat deze middelen veilig te gebruiken zijn?’
Politiek: ‘Deze angst komen wij ook regelmatig tegen. Het begint met uitleg over de werking en het veilig gebruik van hormoonzalven. Al jaren is hormoonzalf de eerste behandelstap. Bij juist gebruikt, volgens het afbouwschema en eventueel ondersteuning van de vinger tip eenheid, worden bijwerkingen echt zelden gezien. We zien het ook andersom: dat patiënten een goede intentie hebben om volgens voorschrift te smeren, maar vanuit de omgeving of bij de apotheek angstig worden na alle waarschuwingen.’
‘Vertrouwen is belangrijk bij het gebruik van hormoonzalven. In het algemeen heeft slechts een klein deel van de patiënten dusdanig moeilijk behandelbaar eczeem dat het niet onder controle blijft met veilig gebruik van hormoonzalf. Voor deze groep is het belangrijk dat ze worden verwezen naar de dermatoloog voor het bespreken van alternatieven.’
Hooisma: ‘Om de kans op bijwerkingen zo klein mogelijk te houden, adviseren we de behandeling te starten met de minder sterke lokale corticosteroïden. Bij geen verbetering schrijven we een sterkere zalf voor. Patiënten vragen soms om een verwijzing naar de dermatoloog als de minder sterke zalven onvoldoende effect hebben gehad. Heeft een verwijzing naar jullie een toegevoegde waarde als de sterkere zalven nog niet zijn geprobeerd?’
Politiek: ‘Klopt, bij een actief eczeem loont het zeker eerst het effect van een sterkere behandeling (klasse III) af te wachten voor je gaat verwijzen. Dit zal in de meeste gevallen ook de vervolgstap bij de dermatoloog zijn. Bij onvoldoende effect is het daarnaast verstandig de uitvoering te evalueren. Regelmatig blijken de zalven toch anders of onvoldoende gebruikt te zijn.’
‘Een andere valkuil kan zijn om een hormoon-crème in plaats van een zalf voor te schrijven. Een crème smeert vaak prettiger, maar bij eczeem is dit tegenstrijdig met het doel van de behandeling. De huid is al droog en met een crème wordt de huid door de behandeling nog droger gemaakt. Om deze reden adviseren we vrijwel altijd een hormoonzalf bij eczeem, uiteraard enkele uitzonderingen daar gelaten.’
‘Naast het smeren en eventueel ‘ophogen’ van de behandeling adviseer ik goed te kijken naar de vele verschillende aspecten van eczeem. Als gezegd: irriterende factoren zoals veelvuldig douchen, maar ook het gebruik van cosmetica en blootstelling in bepaalde beroepen spelen mee. Het is goed na te gaan wat voor hobby’s en welk werk iemand heeft. Met welke stoffen komt de huid in aanraking? Kan er sprake zijn van een contact-allergie?’
‘Als je patiënt irriterende factoren zoveel mogelijk vermijdt, smeert op de juiste manier met een voldoende sterke zalf, maar je ziet niet of nauwelijks resultaat… dan is een verwijzing naar de dermatoloog zeker op z’n plaats. Voor de behandeling van ernstig atopisch eczeem komen namelijk steeds meer nieuwe behandelingen beschikbaar!’
Germ Anne Hooisma is huisarts en werkzaam in It Peldershûs in Burgum (Fr). Klaziena Politiek is dermatoloog in het Medisch Centrum Leeuwarden. Onlangs promoveerde zij op een onderzoek naar handeczeem.
Als eerste op de hoogte?
Volg ons op Facebook en Instagram
